အဘိဓမ္မာစိတ်ပိုင်း(၅).....

နမောတသ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသဗ္မုသတ္တာ
နမောတသ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသဗ္မုသတ္တာ
နမောတသ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသဗ္မုသတ္တာ

ရှေ့အပိုင်း(၄)မှာရေးခဲ့တာ စိတ်(၈၉)ပါးမှာ (၅၄)ပါးပြီးသွားခဲ့ပြီ...။  နည်းနည်းပြန်နွှေးကြည့်မယ်နော်

စိတ် (၈၉)ပါးမှာ

ကာမဝစရစိတ်      ၅၄ပါး

ရူပါဝစရစိတ်        ၁၅ပါး

အရူပါဝစရစိတ်     ၁၂ပါး

လောကုတ္တရာစိတ်   ၈ပါး

အရှေ့အပိုင်းလေးပိုင်းထိ ကာမဝစရစိတ်ထိ ပြီးသွားပါပြီ...။ အခု  ရူပါဝိစရစိတ်(၁၅)ပါး ကိုဆက်ပြောပေးပါမယ်....။ 

1. ရူပါဝစရ ကုသိုလ်စိတ်  ၅ ပါး
2. ရူပါဝစရ ဝိပါတ်စိတ်    ၅ ပါး
3. ရူပါဝစရ ကြိယာစိတ်   ၅ ပါး

1. ရူပါဝစရ ကုသိုလ်စိတ် ၅ ပါး

ဝိတက်, ဝိစာရ, ပီတိ, သုခ, ဧကဂ္ဂတာ  -  ပထမဈာန်စိတ်    (၅၅)

ဝိစာရ, ပီတိ, သုခ, ဧကဂ္ဂတာ             -  ဒုတိယဈာန်စိတ်   (၅၆)

ပီတိ, သုခ, ဧကဂ္ဂတာ                       -  တတိယဈာန်စိတ် (၅၇)

သုခ, ဧကဂ္ဂတာ                               -  စတုတ္ထဈာန်စိတ်  (၅၈)

ဉပေက္ခာ, ဧကဂ္ဂတာ                         -  ပဉ္စမဈာန်စိတ်     (၅၉)

2.ရူပါဝစရ ဝိပါတ်စိတ် ၅ ပါး

ရူပါဝစရ ကုသိုလ်စိတ် ၅ ပါးနှင့်တူ     _ (၆၀-၆၄)

3.ရူပါဝစရ ကြိယာစိတ် ၅ ပါး

ရူပါဝစရ ကုသိုလ်စိတ် ၅ ပါးနှင့်တူ     _ (၆၅-၆၉)

ခက်ဆစ် 

ဈာန်အင်္ဂါ  =  ဝိတက်, ဝိစာရ, ပီတိ, သုခ, ဧကဂ္ဂတာ ဆိုတဲ့ စေတသိတ်ငါးပါးကို ဈာန်အင်္ဂါလို့ခေါ်တယ်။

ဈာန်         =  ထိုစေတသိတ်အပေါင်းကို ဈာန်လို့ခေါ်တယ် ။

ဈာန်စိတ်   =  ထိုစေတသိတ်တရားအပေါင်းဖြစ်သော ဈာန်နှင့်ယှဉ်သောစိတ်ကို ဈာန်စိတ်လို့ခေါ်တယ် ။

ရူပါဝစရ   =  ရူပါ ၁၅ ဘုံ၌ အများအားဖြင့် ကျင်လည်တတ်သော ။

ဝိတက်     =  အတူယှဉ်ဖက် တရားတို့ကို အာရုံသို့တင်ပေးခြင်း Initial application

ဝိစာရ      = အာရုံကို သုံးသပ်ခြင်း Sustained application

ပီတိ        =   အာရုံကိုနှစ်တက်ခြင်း Pleasurable interest

သုခ        =   ကောင်းသောအာရုံကိုခံစားခြင်း Pleasurable, Sensation, Happiness, Delight.

ဧကဂ္ဂတာ =  အာရုံတစ်ခု၌ တည်တံ့နေခြင်း One-pointedness of mind.

ဒီနေ့ သာမန်လူတွေမှာ ရှိတာမျိုးမဟုတ်ဘဲ သမထနဲ့ ဝိပဿနာဘာဝနာပွားများပြီး ရနိုင်တဲ့ အထက်တန်းဈာန်စိတ်တွေထဲက ရူပါဝစရစိတ် Higher Consciousness တွေကို ပြောပြပါမယ်...။ အဲဒီမှာ ကုသိုလ်ငါးပါး ဝိပါတ်ငါးပါး ကြိယာငါးပါးရှိလို့ အားလုံး ၁၅ပါးရှိတယ်....။

ဈာန်ဆိုတာ ဘာကိုခေါ်တာလဲ?

အာရုံတစ်ခုခုမှာ စူးစိုက်တည်ကြည် ငြိမ်သက်နေတာ ဈာန်ပါ...။ Mental Absorption လို့ပြန်ပါတယ်...။ လှပတဲ့ သဘာဝရှုခင်းလေးတွေ ပန်းချီကားလေးတွေတွေ့ရင် အာရုံစူးစိုက်ကြည့်မိတာ နောက်... ကိုယ်နှစ်သက်တဲ စာအုပ်ထဲမှာ စူးစိုက်နစ်မြောပြီး ဖတ်နေတဲ့အခါ စိတ်ဟာ ဘယ်မှ မပျံ့လွှင့်တော့ဘဲ အာရုံနဲ့စိတ်ဟာ Super Glue နဲ့ ကပ်ထားသလို စွဲမြဲတည်တံ့နေတာဈာန်သဘောမျိုးပါ...။

ဈာန်ဆိုတာ လောင်ကျွမ်းတယ်လို့လည်း အဓိပ္ပါယ်ရလို့ စိတ်ရဲ့ပျော်မွေ့စရာတွေမှာ တပ်မက်တဲ့ ကာမဆန္ဒ Desire of Sensual Pleasure တွေကို လောင်ကျွမ်း ပစ်လိုက်တာလည်း ဈာန်ပါပဲ...။ ဈာန် Jhana မှာ ဝိတက် ဝိစာရ ပီတိ ဝေဒနာ ဧကဂ္ဂတာ ဆိုတဲ့ အင်္ဂါငါးမျိုးရှိတယ်...။ ဒီနေရာမှာ ဝေဒနာက ဈာန်အဆင့်ကိုလိုက်ပြီး သုခနဲ့ ဉပေက္ခာလို့ နှစ်မျိုးရှိတယ်...။

ဝိတက်ဆိုတာဘာလဲ?

မြန်မာလို စိတ်ကူးနဲ့ အတွေးတွေကိုပြောတာပါ....။ အဘိဓမ္မာအရ ဝိတက်ဆိုတာ စိတ်နဲ့ အာရုံထိတွေ့အောင် ပေါင်းကူးပေးလိုက်တာပါ...။ ယှဉ်ဖက်စိတ်စေတသိတ်တွေကို အာရုံပေါ်တင်ပေးလိုက်တာ...။ အာရုံထဲထည့်ပေးလိုက်တာမို့ Initial application လို့ခေါ်တယ်....။

ဉပမာ။    ။ ဝိတက်ကို ရှင်းအောင်ပြောရရင် တောကနေ ရန်ကုန်မြို့ကိုတစ်ခါမျှမရောက်ဖူးတဲ့ ကျောင်းနေဖက်ကို လိုက်ပြပေးတဲ့ မြို့သားသူငယ်ချင်းနဲ့တူပါတယ်...။ မြို့နေသူငယ်ချင်းက တောကတက်လာတဲ့ သူငယ်ချင်းကို ရွှေတိဂုံ ဗိုလ်တစ်ထောင် တိရစ္ဆာန်ရုံ ငါးပြတိုက် လိုက်ပို့သလို စိတ်နဲ့အာရုံထိတွေ့အောင် ဝိတက်ကပို့ဆောင်ပေးပါတယ်...။

ဝိတက်မလိုတဲ့စိတ်တွေရောရှိလား?

ဝိတက်မလိဘဲ အာရုံတင်နိုင်တဲ့ စိတ်တွေလည်းရှိပါတယ်...။ ဆိုရရင် မြင်စိတ် ကြားစိတ် အရသာစိတ်တွေမှာ အာရုံထိခိုက်တာက သိသာလွန်းလို့ ဝိတက်မလိုပါဘူး....။

ဝိစာရဆိုတာဘာလဲ?

ဝိစာရဆိုတာ အာရုံကိုသုံးသပ်ပြီး ထပ်ထပ်ယူလာတဲ့သဘောပါ...။ ဝိတက်တင်ပေးလိုက်တဲ့အာရုံပေါ်မှာ တရစ်ဝဲဝဲလုပ်တာ ကြံစည်နေတာမို့ စိတ်ကူးတာကိုဝိတက် ကြံစည်တာကို ဝိစာရ Sustained Application လို့ခေါ်ပါတယ်...။ အာရုံမှာ မြဲအောင်ချည်နှောင်ပေးတဲ့ သဘောမျိုးပါ...။

မြန်မာစကားမှာ "အကြံကောင်းဉာဏ်ကောင်းရှိမှ ဘယ်အရာမဆိုအောင်မြင်မှာပေါ့"လို့ပြောကြတယ်...။ ဒီနေရာမှာ အကြံကောင်းဆိုတာ ဝိတက် ဉာဏ်ကောင်းတယ်ဆိုတာ ဝိစာရပါ...။

ကိုယ့်အိမ်ရှေ့မှာ ငှက်လာနားရင် ဝိတက်က ဒီအာရုံကိုယူလိုက်ပါတယ်..။ ဆက်လက်လို့ ငှက်ဝါလား စာကလေးလား သပိတ်လွယ်လားလို့ သုံးသပ်တာက ဝိစာရပါ...။

ဉပမာ။    ။ ရွှေတိဂုံဘုရားရင်ပြင်တော်မှာ ခေါင်းလောင်းထိုးတဲ့အခါ ပထမဆုံးဒေါင်ခနဲမြည်သွားတာ ဝိတက်သဘောပါ...။ သူက လှုပ်ရှားကြမ်းတမ်းတဲ့သဘာဝရှိပြီး အာရုံကိုသွားတိုက်လိုက်ပါတယ်..။ ဆက်ပြီး ဒင်ဒေါင် ဒင်ဒေါင်လို့ သာယာတဲ့အသံလေးဖြစ်လာတာက ဝိစာရသဘောပါ...။ သူကတော့ သိမ်မွေ့နူးညံ့တဲ့သဘောရှိပါတယ်...။ 

ဉပမာ။    ။ ပန်းပွင့်လေးထံ ဝတ်ရည်သောက်ဖို့ ထိုးဆင်းလာတဲ့ ပျားလေးနဲ့လဲ ဝိတက်ကအလားတူပါတယ်...။ ဒီမှာလည်း အာရုံနဲ့သွားထိတဲ့ ဝိတက်သဘောကကြမ်းပါတယ်..။ ပြီးမှ ဝတ်ရည်မစုပ်မီ ရစ်ဝဲကည့်နေတာက ဝိစာရ...။

ဝိတက်နဲ့ ဝိစာရက တစ်ခုပြီးမှ တစ်ခုဖြစ်တာလား တပြိုင်နက်ဖြစ်တာလား?

မြင်သာအောင် ဉပမာနဲ့ရှင်းပြပေမယ့် တကယ်တော့ ဝိတက်နဲ့ ဝိစာရက တပြိုင်တည်းဖြစ်တာပါ...။ ဒါပေမယ့် ဝိတက် သဘောကပိုထင်ရှားပြီး တခါတခါဝိစာရသဘောက ပိုထင်ရှားပါတယ်...။

ဝိစာရနဲ့သုံးသပ်လို့ စိတ်ကလေးငြိမ်သွားပြီ ဝတ်ရည်သောက်ရတော့မယ်လို့ ကျေနပ်နှစ်သက်သွားရင် ပီတိ joy ဖြစ်လာပါတယ်..။ တစ်ခါဝတ်ရည်သောက်ပြီး ကိုယ်ရော စိတ်ပါချမ်းသာတဲ့ ခံစားမှုဝေဒနာကို ရရှိသွားတာက သုခ Happiness ပါ...။

အတော်များများ ပီတိနဲ့ သုခကို အတူတူလို့ ထင်တတ်ကြတယ်...။ သူတို့နှစ်ခုက တူသလိုလိုထင်ရပေမယ့် ပီတိမှာ ခံစားမှုသဘောမရှိဘဲ သုခမှာပဲရှိပါတယ်...။ နောက်ပီတိက သင်္ခါရက္ခန္ဓာမှာပါပြီး သုခက ဝေဒနာက္ခန္ဓာမှာပါတာမို့ အဘိဓမ္မာသိမှ ဒီနှစ်ခုကွဲပြားတာ သိသွားမှာပါ...။ ပီတိရှိတိုင်း သုခရှိပေမယ့် သုခရှိတိုင်း ပီတိမရှိနိုင်တာကို ဈာန်အပိုင်းမှာတွေ့ရပါလိမ့်မယ်...။

နောက်ဆုံး ဈာန်အင်္ဂါက ဧကဂ္ဂတာ....။ ဧက ဆိုတာတစ်ခု အဂ္ဂတာက အာရုံလို့ အဓိပ္ပါယ်ရတယ်...။ အာရုံတစ်ခုတည်းမှာ တည်တံ့နေတာ One-pointedness of mind ဧကဂ္ဂတာ ပါ...။ လူအများပြောနေတဲ့ သမာဓိ Concentration နဲ့တူပါတယ်...။ 

ဈာန်အင်္ဂါကို မြင်လွယ်အောင်လို့ ဒီလိုရေးပြပါမယ်...။

ပျားလေးပန်းပွင့်ပေါ်ရောက်တာက                -  ဝိတက်

ရစ်ဝဲပြီးကြည့်နေတာက                             -  ဝိစာရ

ဝတ်မှုန်ပေါ်နားပြီးကျေနပ်နှစ်သိမ့်နေတာက     - ပီတိ

ဝတ်ရည်သောက်ပြီးအေးမြချမ်းသာနေတာက  - သုခ

အေးချမ်းတည်ငြိမ်သွားတာက                     - ဧကဂ္ဂတာ

မှတ်ချက်။     ။ ခွဲစိတ်ပါမောက္ခ ဒေါက်တာစိန်လင်း၏ ရွှေစင်မြင်းမိုရ်အဘိဓမ္မာစာအုပ်မှ ကောက်နုတ်ပါသည်...။ ကျွန်မလေ့လာပြီးသလောက် မှတ်သားထားသည်များကို သဘောပေါက်လွယ်အောင် အပိုင်းခွဲပြီး ဆက်လက်ရေးသားဖော်ပြပေးပါဦးမယ်....။ ဓမ္မလက်ဆောင်စာအုပ်ပေးခဲ့တဲ့ ဉီး------ကိုလည်း ဒီပို့စ်နဲ့ကျေးဇူးတင် ကန်တော့လိုက်ပါတယ်...။